Những điều cần biết về viêm loét miệng do hóa trị

Ở trạng thái khỏe mạnh, các tế bào họng miệng có khả năng chống lại vi khuẩn có hại đồng thời khả năng tự chữa lành. Khi chúng bị tổn thương ( do thuốc hóa trị), niêm mạc họng miệng sẽ bị loét, viêm ...

Viêm loét miệng là những vết cắt nhỏ hoặc loét bên trong miệng. Chúng có thể xuất hiện vài ngày sau khi bắt đầu hóa trị và nghiêm trọng xảy ra vào khoảng ngày thứ bảy từ khi điều trị. Các vết loét có thể xuất hiện trên bất kỳ mô mềm nào trong hoặc xung quanh miệng, bao gồm:

• Môi
• Lưỡi
• Lợi
• Sàn miệng
• Vòm miệng

Các triệu chứng cần chú ý bao gồm:

• Những vùng đỏ, sáng bóng hoặc sưng trong miệng
• Chảy máu trong miệng
• Tăng chất nhầy trong miệng
• Một màng trắng hoặc vàng trên miệng hoặc lưỡi
• Vết loét với các mảng trắng trung tâm
• Mủ trong miệng
• Đau miệng hoặc cổ họng
• Khô, cảm giác nóng rát hoặc đau khi ăn thức ăn nóng, lạnh

Các vết loét thường tồi tệ nhất vào khoảng ngày thứ bảy của hóa trị

Tùy thuộc vào vị trí và mức độ nghiêm trọng của vết loét, một người có thể gặp khó khăn với những vấn đề sau đây:

• Nói
• Ăn
• Nuốt
• Thở

Triệu chứng viêm loét miệng rất đau có thể dẫn đến các biến chứng hơn nữa, chẳng hạn như:

• Mất nước
• Kém ăn
• Giảm cân
• Nhiễm trùng miệng

Các vết viêm loét miệng có thể xuất hiện vài ngày sau khi bắt đầu hóa trị và có xu hướng kết thúc trong khoảng 10 ngày 14 sau khi điều trị.

Có nhiều cách khác nhau để rút ngắn thời gian lở miệng, giảm triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng nặng hơn.

Các biện pháp khắc phục tại nhà và sống sau đây có thể giúp quản lý vết viêm loét miệng tại nhà:

Giữ ẩm miệng

• Giữ cho miệng ẩm có thể giúp giảm đau miệng và kích ứng
• Giữ ẩm miệng bằng cách uống tám ly nước mỗi ngày. Uống bằng ống hút có thể giúp tránh nước tiếp xúc với vết loét đau trong miệng
• Các mẹo khác để giữ ẩm miệng bao gồm:
  • Mút đá viên
  • Nhai kẹo cao su không đường
  • Ăn kẹo không đường

Tập trung vào chế độ ăn uống

Ăn các loại thực phẩm mềm, ẩm như khoai tây nghiền

• Thực phẩm cay, mặn và axit có thể gây kích ứng thêm loét miệng.
• Tránh ăn những thực phẩm khô, cứng, giòn hoặc dính, là những thực phẩm gây khó chịu hoặc đau đớn khi ăn.
• Ví dụ về thực phẩm và đồ uống cần tránh bao gồm:
  • Ớt
  • Hạt tiêu
  • Muối
  • Trái cây có múi
  • Cà chua
  • Bánh mì giòn
  • Bánh quy
  • Khoai tây chiên
  • Bánh quy
  • Thức ăn ngâm
  • Bơ đậu phộng
  • Đồ uống có ga
  • Đồ uống chứa caffein
  • Rượu
• Nên chọn thực phẩm mềm, ẩm, dễ nhai và nuốt. Một số lựa chọn tốt cho sức khỏe bao gồm:
  • Rau hầm
  • Khoai tây nghiền
  • Trứng bác
  • Đậu nướng
  • Ngũ cốc nấu chín
  • Sữa chua
  • Phô mai
• Điều quan trọng là đảm bảo rằng những thực phẩm này đã được làm mát trước khi ăn. Thực phẩm nóng hoặc ấm có thể gây kích ứng thêm đau miệng.

Các cách sau đây cũng có thể giúp giảm đau miệng trong giờ ăn:

• Cắn nhỏ thức ăn và nhai kỹ
• Uống nước để giảm bớt sự khó chịu khi nuốt
• Uống thuốc giảm đau khoảng 30 phút trước bữa ăn
• Bôi gel gây tê, chẳng hạn như benzocaine (Anbesol hoặc Orajel) lên vết loét miệng trước bữa ăn để tránh đau khi ăn

Giữ miệng sạch

Giữ miệng sạch là rất quan trọng để ngăn ngừa nhiễm trùng

• Giữ miệng sạch là rất quan trọng để ngăn ngừa nhiễm trùng. Tuy nhiên, làm sạch miệng đang bị loét có thể khó khăn và đau.
• Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ khuyên như sau để quản lý vết loét miệng:

Đánh răng

• Khi bị viêm loét miệng, nên dùng chỉ nha khoa hàng ngày, ngoại trừ những khu vực bị đau hoặc dễ chảy máu.
• Nên đánh răng khoảng 30 phút sau khi ăn và cứ 4 giờ một lần trong ngày.
• Những lời khuyên sau đây có thể giúp ngăn ngừa kích ứng miệng khi đánh răng:
  • Sử dụng bàn chải đánh răng có thêm lông nylon mềm. Ngâm bàn chải trong nước ấm trước khi đánh răng để làm mềm hơn nữa.
  • Nếu bàn chải đánh răng thông thường gây đau, sử dụng miếng gạc miệng mềm, xốp để làm sạch răng, có thể mua tại nhiều nhà thuốc.
  • Sử dụng kem đánh răng không ăn mòn có chứa fluoride.
  • Tránh sử dụng kem đánh răng làm trắng có chứa hydrogen peroxide, vì có thể gây kích ứng.
  • Sau khi đánh răng, rửa bàn chải đánh răng trong nước nóng và bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát.

Súc miệng

• Tránh sử dụng nước súc miệng mua ở cửa hàng, thường chứa cồn và các chất kích thích khác.
• Thay vào đó, bạn nên súc miệng bằng một trong các hỗn hợp sau:
  • 1 muỗng cà phê baking soda
  • 2 cốc nước

Hoặc là

• • 1 muỗng cà phê muối biển
  • 1 muỗng cà phê baking soda
  • 1 lít nước
• Nên khuấy kỹ dung dịch để đảm bảo các thành phần hòa tan đúng cách.
• Sau đó súc miệng nhẹ nhàng trước khi nhổ ra.

Chăm sóc răng giả

Đeo răng giả không phù hợp sẽ làm tăng nguy cơ viêm loét miệng trong quá trình hóa trị. Vì vậy nên tránh sử dụng răng giả trong khi điều trị.

Ngay cả răng giả vừa vặn cũng có thể gây ra vấn đề nếu vết loét phát triển phần bên dưới miệng. Nếu vấn đề này xảy ra, nên bỏ răng giả ra giữa các bữa ăn và vào ban đêm để cho các vết loétcó cơ hội chữa lành.

Những người có răng giả đang bị viêm loét miệng nên bỏ ra và làm sạch răng giả giữa các bữa ăn và bảo quản bằng thuốc kháng khuẩn khi không sử dụng.

Chăm sóc môi bị đau

Một số người có thể gặp vết loét trên môi. Áp dụng các sản phẩm sau đây cho môi có thể giúp điều trị khô hoặc đau nhức:

• Thạch dầu
• Bơ ca cao
• Son dưỡng môi nhẹ

Bơ ca cao có tác dụng điều trị khô hoặc đau môi do hóa trị

Hiện nay, không có thuốc để ngăn ngừa sự phát triển của viêm loét miệng trong quá trình hóa trị. Tuy nhiên, những người thường xuyên kiểm tra miệng có khả năng phát hiện vết loét ở giai đoạn sớm hơn. Phát hiện sớm và xử lý vết loét có thể làm giảm thời gian và mức độ nghiêm trọng.

Nên kiểm tra miệng hai lần một ngày bằng đèn pin nhỏ. Nhẹ nhàng ấn một que gỗ ( que đè lưỡi) vào giữa lưỡi sẽ giúp nhìn rõ hơn phía sau miệng. Bỏ răng giả ra trước khi kiểm tra vết loét.

Nên thông báo cho nhân viên y tế nơi bạn đang điều trị nếu nhận thấy những thay đổi trong miệng hoặc sự khác biệt khi nếm đồ ăn.

Thăm khám bác sĩ ngay khi có dấu hiệu bất thường

Nếu một người không ăn được do vết loét miệng, họ nên nói chuyện với bác sĩ của họ. Mọi người nên đi khám bác sĩ nếu vết viêm loét miệng ngăn họ thực hiện bất kỳ hoạt động nào sau đây:

• Ăn
• Uống
• Ngủ
• Dùng thuốc

Bác sĩ sẽ kê toa thuốc để giảm đau miệng và các triệu chứng khác.

Đi khám bác sĩ nếu gặp bất kỳ dấu hiệu nhiễm trùng nào sau đây:

• Sốt cao hơn 37 độ C
• Vết loét trong hoặc xung quanh miệng trở nên tồi tệ hơn mặc dù được quản lý đúng cách
• Đau dữ dội hoặc các dấu hiệu nhiễm trùng khác

Thuốc hóa trị làm suy yếu hệ thống miễn dịch, khiến mọi người dễ bị nhiễm trùng.

Phát hiện sớm và điều trị nhiễm trùng giúp giảm nguy cơ biến chứng nặng hơn.

Viêm loét miệng là một tác dụng phụ của hóa trị. Những vết loét này thường phát triển trong vài ngày đầu khi bắt đầu điều trị.

Các vết loét thường hết sau khoảng 10-14 ngày khi hóa trị kết thúc. Trong thời gian đó, một người có thể thử nhiều cách để quản lý vết loét tại nhà.

Quản lý tại nhà thành công có thể làm giảm các triệu chứng, giảm thời gian loét và ngăn ngừa nhiễm trùng.

Nên đi khám bác sĩ nếu vết viêm loét miệng trở nên rất đau hoặc nếu có dấu hiệu nhiễm trùng. Điều trị nhiễm trùng sớm làm giảm nguy cơ biến chứng nặng hơn.

Bài viết tham khảo nguồn: medical news today 2019

Bài viết được viết bởi Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Bác sĩ Nguyễn Tuyết Mai - Trưởng khoa nội Ung bướu - Trung tâm Ung bướu xạ trị - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.